Jan Gaastra is de man achter vele grote evenementen en producties in Leeuwarden. Afgelopen zomer bracht hij De Reuzen van Royal de Luxe naar Leeuwarden. Een imposant schouwspel, waar veel voorbereiding aan voorafging. In gesprek met de producent, komen we er achter hoe hij ooit is begonnen, wat er allemaal in evenementenland is veranderd en of De Reuzen daadwerkelijk terugkomen.
Hoe ben je in de evenementenwereld gekomen?
‘Mijn vader had een radio- en tv-zaak en had daar een licht- en geluidbedrijf bij. Hij had helemaal niets met moderne muziek, dus op het moment dat bandjes bij ons kwamen huren of geluid nodig hadden, zat ik achter de licht- of geluidstafel. Op mijn veertiende deed ik al het licht voor The Byrds, de echte. Zo kwam ik via de technische kant de evenementenwereld binnen. Gaandeweg kwam ik erachter dat organisatorisch er geen professionals waren. Iedereen deed maar wat. Dus ik ben mij steeds meer met de organisatie van alles er omheen gaan bemoeien. Daarna ben ik veel op pad geweest met artiesten als Patricia Paay, Shocking Blue, Cuby and the Blizzards en vele anderen. Ik heb dat een hele tijd gedaan, maar op een gegeven moment was ik er wel klaar mee.’
Wat ben je toen gaan doen?
‘Ik heb mij op jongerenwerk gestort en een groot jongerencentrum in Emmeloord gerund. Daar zat ook een popzaal bij en daarvan deed ik de programmering. Dat deed ik een jaar of zes en in de jaren tachtig heb ik Gigs Support, een groot PA-bedrijf, overgenomen. Dat bedrijf heb ik tot eind jaren negentig gehad, waarna ik mij volledig op producties heb gestort.’
Wat voor producties hebben we het dan over?
‘Dat is uiteenlopend: denk bijvoorbeeld aan ijsbanen, sportevenementen en popfestivals. Wat ik ook veel heb gedaan is openingen van gebouwen zoals het Gasunie-gebouw in Groningen en het nieuwe stadhuis in Groningen. Ik was ook betrokken bij grote projecten rondom de afsluitdijk. Ik hou wel van de wat vreemdere projecten. Net zoals De Reuzen eigenlijk. Daardoor verdween muziek wat meer naar de achtergrond. Dat was inmiddels gesneden koek. Al is het tegenwoordig wel anders als het om veiligheid gaat. Waar je vroeger een uurtje aan de veiligheidsaspecten besteedt, ben je tegenwoordig driekwart van de tijd bezig om je vergunningen en het veiligheidsdraaiboek in orde te krijgen. Niet alleen bij muziekfestivals, maar bij alle producties.’
Hoeveel invloed heeft de terreurdreiging daar op gehad?
‘Bij popfestivals valt dat nog mee. Maar toen we voor De Reuzen naar Le Havre gingen, konden we het dreigingsniveau wel merken en lagen de scherpschutters op de daken. Gelukkig hoefde dat in Leeuwarden niet, maar de verantwoordelijkheid rondom veiligheid ligt wel bij de burgemeester. Ondertussen hebben de hulpdiensten ook hogere verwachtingen van de organisaties. Daar heb ik alle begrip voor. Betekent wel dat veiligheid financieel een enorme impact heeft. Een jaar of tien geleden zaten we tijdens het bevrijdingsfestival al boven het programmeringsbudget. Dus ik realiseerde wel dat het de verkeerde kant op ging, waardoor de rock-‘n-roll er wel wat vanaf is.’
Is er in al die jaren dat jij dit werk doet veel veranderd?
‘Ja, behoorlijk. Ik heb gelukkig nog steeds de korte lijntjes met de gemeente, politie en stadstoezicht. We hoeven maar de telefoon te pakken en we lossen dingen voor elkaar op. Nieuwe producenten komen nu van hun opleiding, hebben een papiertje op zak, maar geen zak ervaring. Deze generatie moet zichzelf verkopen. Dat is ze ook geleerd, dus dat kun je ze ook niet helemaal kwalijk nemen. Maar daar gaat het wel mis. Bij veel festivals zijn de draaiboeken gelukkig tien jaar geleden al gemaakt en valt het organisatorisch wel mee. Tot er een keer calamiteiten zijn, want dan hou ik mijn hart vast. Je mist bij veel festivals mensen met ervaring. Bij Welcome To The Village wat ik samen met Paul van Berlo en Sjoerd Bootsma opgezet heb, hebben we twee keer moeten ontruimen. Daar was nog een hele discussie over, maar uiteindelijk gaat het om mensenlevens. Natuurlijk kost zo’n ontruiming veel geld, maar geen enkele omzet is mensenlevens waard.’
Is het wel eens fout gegaan bij een productie waar je bij betrokken was?
‘Ik heb een drie à vier keer een dodelijk ongeluk meegemaakt. Een keer stortte op het festival het podium in. En op een dancefestival had een meisje overdosis genomen. Die dingen vergeet je nooit weer. Dat neem je altijd mee wanneer je met een productie bezig bent. In 2012 tijdens Bevrijdingsdag liep het helemaal vast in de Kleine Kerkstraat. We hadden toen nog geen eenrichtingsverkeer en we zagen op de camerabeelden moeders met kinderen helemaal in paniek. Toen hebben we direct ingegrepen en er eenrichtingsverkeer van gemaakt.’
We zijn benieuwd naar De Reuzen. Hoe is die productie bij jou terecht gekomen?
‘Het idee kwam van Oerol-baas Joop Mulder. Hij kende Royal De Luxe van hun samenwerking voor Oerol. Ondertussen zei hij altijd: Wanneer Leeuwarden Culture Hoofdstad wordt, dan moeten we De Reuzen naar Leeuwarden halen. Na de verkiezing in 2012 kwam een club mensen met onder andere Joop bij elkaar en besloten zij dat ik de productie moest doen. Als één dat kon, dan moest ik dat zijn. Ik heb daar geen gras over laten groeien en ben dat zelfde jaar nog repetities van Royale De Luxe gaan bijwonen en vervolgens in 2014 de eerste show in Antwerpen meegedraaid.’
Je wilde meteen weten: wat doen ze en hoe doen ze het?
‘Absoluut. Ik wilde vooral weten met wie ik te maken had. Ik wist toen al dat het anders zou zijn dan in de grotere steden waar zij kwamen. Dus ik wilde eerst deel van de familie worden en dat er vertrouwen over en weer was. Het is namelijk een hele lastige productie. Wat zij willen, strookt vaak niet met de veiligheidseisen. Doordat ik er vroegtijdig bij betrokken was, kon ik ook beter dingen tackelen en was ik de schakel tussen de Franse theatergroep en de Gemeente Leeuwarden.’
Hoe is jouw verstandhouding met de Gemeente Leeuwarden?
‘Goed. Ik ben vanaf 1990 betrokken bij het Bevrijdingsfestival; eigenlijk bij heel veel grote evenementen sinds die tijd. Denk aan Frozenland in 1998, het slotstuk van Serious Request, maar ook Je Suis Charlie waarbij binnen 24 uur een manifestatie uit de grond gestampt moest worden. Dat zijn een-tweetjes met de burgemeester. Voor het opvangen van 2.000 vluchtelingen in het WTC heeft de gemeente mij ook gebeld met de vraag of ik voor iedereen bedden etc. kan regelen. Ik heb de juiste mensen wel in mijn telefoon staan en heb goede relaties mijn netwerk. Ze weten dat ik niet voor niets bel. Ik werk veel samen met de gemeente en als er dan iets maatschappelijks is, dan voel ik me al opgelaten om daar een rekening voor te sturen. Dat doe ik dan meestal voor de onkosten. Zakelijk gezien is dat niet zo verstandig. Maar het is geven en nemen.’
Hoe kijk je terug op de reuzen in Leeuwarden?
‘Met trots. Jean Luc (reuzenbaas, red.) heeft meerdere malen gezegd dat voor hun Leeuwarden de beste productie was. Een beter compliment kan ik mij niet voorstellen. We hadden het hier natuurlijk heel goed geregeld. Vooral omdat de lijntjes een stuk korter waren dan elders. Ik heb vier jaar meegedraaid met Royale De Luxe, voordat ik het hier kon doen. Ik denk wel dat dat nodig is om zo’n productie te kunnen draaien.’
Jij was voorbereid, maar hoe heb je de gemeente en de politie voorbereid?
‘We zijn met de politie, brandweer en de gemeente vorig jaar naar Le Havre geweest om te laten zien hoe Royal de Luxe te werk gaat. Bovendien was het belangrijk voor de schatting van de bezoekersaantallen. Onze schatting was een half miljoen mensen over drie dagen, maar de gemeente dacht dat dit zo’n tweehonderd duizend mensen zouden zijn, aangezien het nog nooit in Nederland heeft plaatsgevonden. Maar in Canada waren de reuzen ook nog nooit geweest en daar kwamen drie miljoen mensen op af. Met die ervaring en met het aantal inwoners kun je een goede schatting maken over de bezoekersaantallen.’
Wat voor invloed had die schatting van vijfhonderdduizend bezoekers op het uiteindelijke stuk?
‘We hebben er zeker rekening mee moeten houden. In eerste instantie zouden de reuzen via het Europaplein naar het WTC toe lopen. Maar het plein is de afgelopen jaren veranderd en was daardoor niet meer geschikt voor de drukte. Bovendien moesten de reuzen het plein over, met het gevaar in die fietstunnels te vallen. Uiteindelijk is de route op de dag voordat de route bekend zouden worden nog gewijzigd. Eerder ontstond door de geschatte drukte het idee om de laatste dag de reuzen via het water de stad uit te laten gaan, zodat de tweehonderdduizend mensen tot aan Snakkerburen de reuzen uit konden zwaaien.’
Wat kunnen we in 2019 van jou verwachten?
‘Ik ga me meer richten op advies en ik ga een paar projecten doen voor verschillende opdrachtgevers. Dit zijn gratis projecten als Waterlicht en de Vuurmeesters, met als doel om meer traffic naar de binnenstad te generen. Daar komen dan zo’n dertig- tot veertigduizend mensen op af en dat levert de ondernemers in de binnenstad weer veel klanten op. Natuurlijk zit Cityproms diep in mijn hart en ben ik al jaren bij betrokken. Dingen als 4 mei blijf ik doen en Into the Grave vind ik ontzettend leuk om te doen, ook vanwege het publiek.’
Wat maakt dat publiek zo bijzonder?
‘Er is altijd energie. Veel metalmuziek gaat mijn pet te boven, maar de sfeer is ongeëvenaard. Er zit geen greintje agressie in. Ik weet nog dat bij de allereerste editie de stad schijtsbenauwd was. Ondernemers sloten de deuren en er werden bij de ingang bijbels verkocht. Vanaf de eerste editie hebben we de omwonenden betrokken bij het festival en ze inspraak gegeven. Bovendien kregen ze allemaal een ticket, zodat ze konden ervaren wat voor sfeer er heerst. Hierdoor hebben we altijd weinig gezeik en weinig klachten over geluidsoverlast gehad.‘
Tot slot de vraag der vragen: Komen de reuzen echt terug naar Leeuwarden?
‘Nee, dat denk ik niet. De act lijkt boven zichzelf te zijn gegroeid. Jean Luc doet het echt voor de show en geld interesseert hem niet. Het besluit is gevallen na de laatste show in Liverpool. Daar wonen zo’n 750 duizend inwoners. Bovendien heb je Manchester op steenworp afstand. Zo kun je daar rekenen op een paar miljoen bezoekers. De politie had vanwege drukte besloten een kruising open te stellen, zodat mensen daar een doorgang hadden en niet vast kwamen te zitten. Maar zo konden de reuzen elkaar niet ontmoeten en waren er miljoenen mensen teleurgesteld. Jean Luc was daar niet blij mee. Vervolgens was het de dag erna weer mis. Ik begreep Jean Luc steeds beter. Mensen kunnen zijn show niet meer zien zoals hij bedoeld is. De connectie met de mensen, de magie is verdwenen. Dus het is voorbij.’
Tekst: Johan Weitenberg
Foto: Simon van der Woude
Wat een prachtig goed verhaal.
Heeeeel erg bedankt.
Prachtig verhaal waarin Jan ook nog alleen maar de grote lijnen vertelt. Hij en zijn team hebben ontiegelijk veel slimme en creatieve oplossingen moeten vinden voor allerlei onmogelijk te voorziene situaties. En dat vaak op het allerlaatste moment. En het is hun altijd weer gelukt, in uiteindelijk altijd goed overleg met anderen die ook een deel van de verantwoordelijkheden hadden, zoals de gemeente. Terecht dat de gemeente en andere organisatorenJan en zijn team het vertrouwen geven om ons, de inwoners en bezoekers, steeds weer mooie dingen te laten beleven. Hulde, het is niet niet alleen werk, wat Jan doet en heeft gedaan is meer, veel meer, dan dat.
Mooi verhaal van een vakman. Want dat is jan. en zijn team niet te vergeten natuurlijk. Zij zorgen voor de pareltjes in de stad. Dat kun je wel aan ze overlaten. Mogen er nog meer mooie evenementen volgen!