In heel Europa zie je een beweging dat de pensioenleeftijd naar achteren wordt geschoven. Meestal wordt er gestreefd naar 67 jaar. Op het eerste gezicht lijkt dat logisch; we worden allemaal ouder en dus moet er langer gewerkt worden om de oudedagsvoorziening te kunnen bekostigen. Maar klopt die redenering wel? Ik heb er mijn twijfels bij.
Er wordt vanuit gegaan dat wij mensen in principe tot op hoge leeftijd zouden kunnen werken. Echter, degenen die zich dat financieel kunnen permitteren stoppen vaak eerder dan de pensioengerechtigde leeftijd. Die gaan dan van hun pensioen genieten heet dat dan. Zij hebben die AOW niet nodig als aanvulling voor hun pensioen om te kunnen leven. Voor een grote groep mensen is dat geen optie. Die moeten noodgedwongen doorwerken tot aan de pensioengerechtigde leeftijd. Vaak willen ze wel eerder stoppen, maar ze kunnen zich dat financieel niet permitteren. Ze hebben de AOW als extraatje nodig. Als de pensioengerechtigde leeftijd dan nog verder naar achteren zou schuiven, dan is dat een nachtmerrie voor deze mensen. Het is de vraag of er dan nog veel te genieten valt van het pensioen. In elk geval zullen ze blij zijn dat ze niet meer hoeven te werken… Ik voorspel dat wanneer voor alle beroepen die 67-jarige leeftijd ingevoerd wordt er velen zullen zijn die die leeftijd niet (in gezondheid) zullen halen.
Fatsoenlijk leven
Wat is een menswaardig bestaan? Is dat werken tot je er dood bij neervalt? Of tot je zo in de kreukels ligt dat van een fatsoenlijk leven ook geen sprake meer is? Denk maar eens aan: nauwelijks meer kunnen lopen, problemen met slapen, overal (gewrichts)pijn, etc. Dat is wat veel mensen te wachten staat als we die pensioengerechtigde leeftijd steeds verder naar achteren schuiven. Voor een menswaardig bestaan en een veel evenwichtiger samenleving is het veel verstandiger om die pensioengerechtigde leeftijd naar voren te schuiven!
Maar is dat wel betaalbaar, zult u dan denken? Ja, dat is het, als we allerlei verborgen kosten die er nu zijn en niet meegerekend worden erbij betrekken.
Door die pensioengerechtigde leeftijd naar achteren te verschuiven, creëren we steeds meer mensen die zorg nodig hebben. We maken veel meer mensen ziek dan nodig is. Wat kost dat allemaal? Veel mensen hebben mantelzorg nodig, maar die mantelzorgers moeten nog volop meedraaien in het arbeidsproces. Als ze de tijd zouden hebben, dan zou dat een hele zorg minder zijn.
Van de andere kant hebben diezelfde mantelzorgers ook nog vaak de functie van oppasoma of -opa. Ook daar zou veel meer tijd voor zijn. Alles bij elkaar krijgen we een veel gezondere samenleving, letterlijk en figuurlijk. Naast medische kosten zijn er veel psychische kosten doordat mensen ook op psychisch vlak allerlei klachten krijgen, zoals een burn-out.
Optimaal functioneren
Een ander argument om de pensioengerechtigde leeftijd naar voren te schuiven, is het volgende: als we kijken naar de totale hoeveelheid werk die er in Nederland verricht moet worden, wie kan dat dan het beste doen? Denk bijvoorbeeld aan productiviteit en de kwaliteit van het geleverde werk. Vaak zijn dat de 25/30- tot 50/55-jarigen, afhankelijk van je beroep. In veel beroepen is het toch zo dat je vanaf een bepaalde leeftijd niet meer optimaal kunt functioneren: je wordt vergeetachtig, je krijgt lichamelijke ongemakken, je bent niet zo snel meer, etc.
Als we dus kijken naar de kwaliteit en de productiviteit van het werk, dan zijn ouderen vaak niet meer de aangewezen figuren om nog hoog kwalitatief werk te leveren. Iedereen weet dat eigenlijk wel, maar het wordt met de mantel der liefde bedekt. Voordat iedereen nu woedend in de pen klimt, dit is in zijn algemeenheid zo. Er zijn natuurlijk genoeg uitzonderingen.
Nog een argument: veel ouderen zouden eigenlijk graag dingen willen doen waar ze hun hele leven niet aan toe zijn gekomen. Geef ze daar de kans voor! Naast allerlei activiteiten die ouderen gaan ontplooien, zullen ook velen kiezen voor één of andere vorm van vrijwilligerswerk. Vrijwilligers waar een schreeuwend tekort aan is en die een belangrijke rol kunnen vervullen in onze samenleving.
Pensioen en AOW
Terug naar de financiering. Naast kostenbesparing en een evenwichtiger samenleving (wat ook geld oplevert), zijn de twee voornaamste financieringsbronnen naast een eigen vermogen het opgebouwde pensioen en de AOW. Over beide wil ik wat zeggen.
Ik heb al eens in de Leeuwarder Seniorenkrant beschreven dat er geld genoeg is in die pensioenpotten. Het probleem zit ‘m in de regels die nu worden toegepast en die absoluut niet realistisch zijn en zelfs oneerlijk: degenen die de pot gevuld hebben, worden gekort. Dat is pure diefstal.
De AOW is indertijd ingesteld om te voorkomen dat ouderen in schrijnende armoede terecht zouden komen. Iedereen had recht op een goede oudedagsvoorziening, was toentertijd de gedachte. Iedereen betaalde een AOW-premie en had dus ook recht op een AOW. Is dat nog wel van deze tijd? Wordt het niet hoog tijd om die AOW te gaan hervormen? Waarom zou iedereen AOW moeten krijgen? Voor sommige mensen is het een noodzakelijk inkomen, voor anderen is het een leuke bijkomstigheid; ze zouden het best kunnen missen. Misschien moeten we overwegen om AOW alleen aan die mensen te geven die dat ook echt nodig hebben. De anderen hebben betaald uit een soort solidariteit. Als de AOW niet meer aan iedereen wordt uitbetaald, maar alleen aan mensen die dat nodig hebben (inkomen, vermogens-, pensioentoetsing) dan is de totale hoeveelheid AOW die uitgekeerd moet worden een stuk minder.
Alles bij elkaar denk ik dat we een veel leefbaardere samenleving zouden krijgen als we met z’n allen eerder met pensioen zouden kunnen gaan, bijvoorbeeld dus op 55-jarige leeftijd. En ja, de AOW moet dan wellicht ook hervormd worden, maar is dat zo erg?
Tekst: Peter Teeuwen en verscheen oorspronkelijk in LeeuwarderSeniorenKrant nr. 5
